Na Rudia Atrobe.

30 aña pasá ora Shell a disidí ku nan ta bai for di Kòrsou, ta na rudia señora Liberia-Peters mester a negoshá ku PDVSA. Kuesta loke  kuesta nos mester a mantené e kuponan di trabou. E manera di mas suak pa negoshá ta ora bo ta lomba kontra muraya o riba rudia. E resultado di e negoshashon aki a nifiká hopi perdida pa Kòrsou. Nos a hür PDVSA e tereno na preis di baka flaku, nos a regalánan tur tipo di eksepshon pa ku belasting, kuponan di trabou a keda baha, grupo di trahado foi Venezuela a bira muchu mas grandi i nos medio ambiente a sigui bai atrás. Tan ten esaki tabata pasando PDVSA a strooi santu den kara di pueblo pa medio di regalonan manera vèlt di bala, èrko pa skol, drechamentu di misa i hopi mas.

Fast forward trinta aña nos tin un tim (MDTP) enkargá ku determinashon di futuro di nos rafinaderia. Añanan largu nos a adorá PDVSA lubidando ku nan no tabata invertí según palabrashon. Na ultimó momentu nos minister presidente a bai Venezuela i yora PDVSA pa keda. Sin resultado. Awe nos rafinaderia ta un kachipin tur frusá ku di baina ta kore. E ta mas un krenwá enbès di un auto.  MDTP ta konsistí di un sèt di hende nombrá dor di polítikonan sin konosementu di e materia. Kon por spera ku nan a pone solamente hende kapasitá den e tim?.

Ultimo simannan MDTP a kuminsa un ofensivo di merkadeo pisá pa purba na konvensé pueblo di Kòrsou. Mas nan papia i saka pamflèt mas nan ta brua pueblo i demonstrá ku dentro di poko Chines lo bin hasi o laga di hasi riba nos pida baranka. Kòrsou no tin e forsa pa para e Chinesnan unabes nan tey.

Si nos no a planté 20 aña pasá, awe ta un bon dia pa kuminsa. Credit:MNN

Pensé; Kiko bo por bisa un hende ku bin hür bo kachipin frusá, hinké aden saka un pickup nobo nobo ku su sèn pa kaba bisabo bai sinta den baki patras paso su paisano mester di un kabei’ boto?

Riba kua pia nos lo para si fo’i awe nos ta na rudia? Credit: Pastechi

Hopi kos no ta klòp den e kuenta di MDTP, pero ta konta e detayesnan di tal manera pa kue henter pueblo kabes abou.

Ata aki algún ehempèl.

1. MDTP ta bisa ku ta renoba nos rafinaderia di 100 aña hasi’e unu ultra moderno aka “state of the art”.  Kon por ta posibel ku mester mas trahado den dje ora e ta moderno?  – Shonan aki un par di aña GZE lo instala aparatonan na chines super moderno den un kamber di Kontrol tur na èrko. Un asiátiko lo sinta habri i será tur pipa riba tereno via di un kòmpiuter. E yu di Kòrsou lo keda karga pipa den higra di solo. No keremi, djis wak loke Chinesnan a hasi den rafinaderianan na Afrika.

2. MDTP ta bisa ku masha Lasser i Pipe Fitter lo bai haña trabou durante e fase di renobashon ku lo dura 4 aña. Kiko nos lo tin ku hasi ku e lasser i pipe fitters nan aki pa e proksimo 36 añanan? – Kua banko lo duna e tata aki un hipothek sabiendo ku e lo ta sin trabou den menos ku 48 luna?

3. MDTP ta bisa ku GZE tin chèns di asta kuminsa prome ku 2019 si PDVSA no por sigui ku e operashon. Si akaso esaki sosode, e renobashon lo kuminsa mas trempan. Pero nos no a kuminsa train e lassernan ahinda. For di unda bo ta kere nan lo bini si GZE kuminsa na January 2018?

4. MDTP ta bisa ku GZE ya a gasta mas ku 50 mion dollar na advisor i diseño pa un rafinaderia nobisnobis. – Ni un depchi di e sèn aki no a drenta economía di Kòrsou. Tur advisor i diseñado ta pafo di Kòrsou. Kua ekonomia na ta stimulando? – E sèn aki no a krea ni un solo kupo di trabou na Kòrsou.

5. MDTP ta bisa ku nos mester ta kontentu ku e invershon di 5,5 bion dollar di GZE. Pero Korsou no tin niun kompania ku ta produsí pipa, tanki, kranchi o valve pa prosesa LNG o krudo. Niun fabrika na Kòrsou lo no drai mas duru. Tur material lo mester keda importá. – Ku otro palabra e plaka aki tampoko lo no drenta ekonomía di Korsou.

For di un prinsipio e tim aki no tabata serio pa eksplorá un opshon otro for di mantene e rafinaderia habri den Schottegat. Meskos ku den añanan ’80 e tim ta suak i na rudia atrobe negoshando ku poko Chines masha duru na saku. Kon Kòrsou por spera un resultado estilo “win – win” negoshando ku e monster gigante ku yama China.  GZE ta bai bisti nos un “gouden handboei”.

Pa kolmo nos ta dispuesto pa bisti’e 40 aña largu!.

Nunka no ta lat pa hasi lokual ta korekto pa nos yunan

Pa kiko unifòrm di skol ta sirbi?

Loke un alumno bisti bai skol tin influensia riba kon e lo prèsta na skol? E pregunta aki a bolbe lanta kabes riba ‘sosial media’ últimamente. Ta parse ku Kòrsou tin diferente eksperto riba e tereno aki. Tur hende tin un opinión. Ni e kampo di “si” tampoko e grupo di “no” no ta baha kabes pa otro. Manera ta konosí di e bon yu di Kòrsou rápidamente argumentonan ta subi mesa sam sam ku e emoshon. Aparentemente e pregunta aki por pone hopi emoshoná.

Ami ta buskando skol pa mi yu. 10 mil aspèkto pa tene kuenta ku ne pero unifòrm no ta unu di nan ya ku aki na Singapore tur skol ta bisti unifòrm. E ta reglá den lei di enseñansa. Asta na krèche ora ku e muchanan hasi 24 luna nan ta verwacht di ta bisti unifòrm. Den mayoría kaso e unifòrm ta muchu mas ku un poloshirt. Tin skol kaminda e unifòrm ta konsistí di kamisa, poloshirt, karson kòrtiku i largu, dashi, trui, mea i sapatu. Saya i karson pa e mucha muhénan. Pa algún skol hasta e tas di skol ta parti di e unifòrm. Pa mi quote un brochure ku mi a haña ultimo ey: “The only thing to rebel against here is education itself.”

Ku mi kièr o laga mi mente ta bai bèk temporada ami tabata bai skol na Kòrsou anto ku no ta tin niun unifòrm ahinda. E temporada ey ta bo tabata mira bon kla kon tabata distinguí e “have nots” for di e “have it alls”. Esun ku no tabata por mester a hala atrás laga esun ku por skor. Ami sigur tabata den e delaster grupo ey. Karson Levi’s di Jannina den diferente kolo anto tur schooljaar mi kèds tabata e ultimo modelo saká foi Footlocker na Merka ora skol kuminsa. Asina mi tabata sigurá mi mes ku mi kèds tabata uniko den kura di skol pa sigur dos tres luna. Komo mucha mi no tabata para ketu i realisá ku mi tabata privilegiá. Awor ku bo mes tin yu i e moda pa malkria, konstantemente mi ta buska e balansa.

“Schools should be schools and not fashion shows”

Sin duda e kritíkonan di un skol ku unifòrm ta bisa ku unifòrm ta stroba e muchanan di ekspresá nan mes individualmente, ku e ta stroba nan pensamentu kreativo o ku resultadonan di èksamen no tin nada di haber ku unifòrm. Tin ku ta asta mara unifòrm na kolonialismo. Tur hende ku dos plaka di sintí sa ku gran parti di e puntonan aki no ta berdat.

Unifòrm di skol     Pic credit: Whoolworths

Di e otro un banda mi ta mira e benefisionan di un unifòrm manera;

Bistiendo un unifòrm ahinda un mucha por ekspresá su mes. Su pelá, kabei, asesorionan, su komportashon o su smile tur ta manera pa ekspresá su mes. Unifòrm ta finansieramente eficiente. Ademas un unifòrm ta kita e kompetensia den bistimentu i  laga muchanan konsentrá riba loke ta realmente importante. Bo yu ta bai skol pa siña, no pa modela. Unifòrm ta krea unión, tur mucha ta “fit in”. Bistí meskos e muchanan ta yena ku orguyo di ta pertanese na nan skol. Por ultimo unifòrm ta yuda frená tentamentu den kura di skol. Hopi mucha ta sufri den silensio di esaki.

Na Kòrsou nos no ta sakando e benefisionan aki pa motibu ku nos ta mira unifòrm komo un simpel poloshirt. Pa kolmo tur mucha ta bisti e polo manera nan haña ta bon. Dia ku skol a laga basta mucha pafó pa motibu ku nan karson no tabata blou skùr, ta masha mama a rabia i zundra. Na Kòrsou nos stima mediokresia. Kla o no kla nos ta konté komo kla. Unifòrm den kura di nos skolnan no ta un eksepshon. Kiko abo ta opiná?

A yega ora pa nos definí unifòrm di skol foi pia te kabes pa nos muchanan?

Hòrtando nos muchanan di nan futuro

Dia bo tabata un mucha, abo, bo dosentenan o bo mayornan por a imaginá e trabou ku bo tin ta hasi awe? Hopi di nos ta bai trabou tur dia trahando den un rango ku no tabata eksistí tempu ku nos tabata den banki di skol. Kon skol por prepará e siguente generashon pa eksitó si nos no tin un bista kla di loke trabou lo ensera o ni kiko e fishínan di  futuro lo bai ta?.  Mas i mas mundu ta realisá ku mester kambia e systema di skol. Enseñansa mester focus mas tantu riba kreatividat i e abilitdat pa apliká konsèpto saká for di buki. Nos tin ku siña nos muchanan kon pa siña ya asina nan lo no stop ora nan sali banki di skol pero lo keda praktiká esaki pa restu di nan bida.

Antes un studiante ku kaba su estudio tabata bai traha na un kompania pa restu di su bida. Awendia nos ta biba den un mundu kaminda nos por spera e spit di kòmpiuter dòbel kada dos aña. (Moore’s law) Bo no ta muri den e mesun mundu ku bo a nase. Teknologia ta avansando hopi rápido. Pa hopi di nos ta manera ayera nos tabata koba den saku saka sèn lòs pa tira den telefòn publíko i asina hasi un yamada o kambia bateria di nos “CD player”. Muchanan awendia no sa mes kiko esakinan ta. Foi chiki ya nan tin un “smart phone” tur na app pa komuniká ku otro.

Mucha di 7 pa 9 aña ya ta vèrsá den lenga di programá

Na Kòrsou bo por bisa ku nos skolnan no a kambia fundamentalmente den e ultimo 50 añanan. Sigur ku nos a introdusí otro “leermethode” i ku nos yufrounan ta miho prepara pero no por konsidera esey un kambio fundamental. Ahinda vaknan manera Wiskunde, Ingles, Scheikunde ta wordu duná meskos ku 25 aña pasá. Hopi di e topíkonan ku nos muchanan ta haña ya no ta relevante mas (pa motibu di avanse den teknologia) i pues ta un pèrdèmentu di tempu.  – Bo tabata sa ku Singapore ni Finlandia ya no ta obligá muchanan siña skìrbi ku pèn i papel mas?

Nos ta hortando nos muchanan di nan futuro

E ehemplo di mas grandi den esaki ta ku di e top 10 profeshonan mas pidí den 2010, niun di nan no tabata eksistí den 2004. Pensa pa bo mes, kue un mucha ku tin nuebe o 10 aña awe i “fast forward” 20 aña. Na 2036, e lo tin 30 aña di edad i algún aña di eksperensia laborando. Pero eksperensia den kiko? Kua trabou e lo tin e momento ey? Kiko nos por hasi awe pa yuda definí su profeshon. E chèns ta grandi ku tur e job nan ku nos konosé awe lo ta otro o lo ni eksistí mas na 2036.

Coding klas na lagere school

Mirando tur esaki nos tin ku puntra: kiko nos ta hasiendo pa duna nos muchanan Yu’i Kòrsou e ”skill set” nesesario pa produsi i kompetí ku talentonan mundialmente?

Mi no ta pretende di sá e kontesta, pero ora mi mira loke skolnan rònt mundu ta hasiendo anto kompará esey ku Kòrsou su seramentu di skol pa elekshon (2 dia), mandamentu di alumno kas pa motibu di Isla mi ta sigur ku Kòrsou ta kedando atrás. Den futuro nos muchanan lo no solamente kompetí ku mucha di bario pa trabou pero mas bien ku tur otro den región o asta rònt mundu.

Kua kambio abo lo kièr mira den enseñansa di Kòrsou?

Ik woon niet bij mijn moeder.

Ik woon niet bij mijn moeder. Ze kon me niet aan. Had geen geld. Haar nieuwe vriend mocht me niet. Ik luisterde niet. Ik ik ik. Waar ze is?  Ergens in Nederland. Ze zou me later ophalen zei ze. Ze moest eerst een huis vinden. Dan was het weer werk. Toen kreeg ze een nieuwe vriend, raakte ze zwanger. Ze moest eerst een groter huis vinden. Ander werk.

Moeilijke tijden. Moeilijke jaren. Ze wilt wel. Zegt ze. Ze wilt wel, maar ik wacht. Ik wacht nog steeds.

In het begin wachtte ik. Bij mijn oma hoor en zie ik de vliegtuigen voorbij gaan. Dat is zeker mijn mamma. Die zit in dit vliegtuig. Dat voel ik. Ik telde ze. De vliegtuigen. Het aantal. De nummers. De zevende vliegtuig zal wel haar vlucht zijn. Of misschien toch wel het ongeluksgetal 13 of 666. Misschien op mijn verjaardag. Of met moederdag.Ik wacht niet meer.

Mijn oma is mijn alles. Mijn oma is ons alles. Ze heeft ook niet veel. Kan je je voorstellen? Vier kleinkinderen in huis en je hebt alleen maar een karig ‘penshon di behes’? Nee, daar kan je je niks bij voorstellen. Een te ver van je bed show, als je $20 kan uitgeven aan Canadese oesters en iedere dag winkelt bij de Albert Heijn.

Het wordt als normaal gezien dat je wordt opgevoed door oma’s, oudoma’s, tante’s. We zijn er om elkaar te helpen, maar help je je dochter wel om de opvoeding van haar kinderen over te nemen? Je neemt er drie in huis en na een jaar is ze weer zwanger. ja, dit keer is het echt anders mam. Hij houdt van me. Hij wilt serieus met me….

En what about het kind. Ja, het kind. Heeft die hier iets over te zeggen of moet zij gewoon haar spullen pakken en in een paar vuilniszakken proppen en achter oma aan lopen, lopend naar haar nieuwe huis.

Is dat niet te makkelijk?

Vroeger werden onze kinderen vaak opgevoed door oma en opa. Toen was er armoede. Geen voorbehoedsmiddelen. Ja, in het water gaan liggen met je benen wijd open en hopen dat de kracht van de golven de foetus zal raken. Toen was er noodzaak.

Is het nu ook noodzaak dat men broers en zussen uit elkaar rukt? Moeder en dochters scheidt? Kan het gemakzucht zijn. Ooit heb ik gehoord van een moeder, die haar vier kinderen achterliet in een instelling en met haar baby naar Nederland verhuisde. Ze zouden later verhuizen. Als moeder alles op orde had. Het is nooit goed gekomen.

Moeders die naar Nederland verhuizen, terwijl er van de andere kant moeders uit Colombia, Sto. Domingo en Haïti een beter bestaan zoeken op Curaçao. Armoede is blijkbaar subjectief. Ook zij laten kinderen achter bij oma’s, tantes, vriendinnen, buren. Vier jaar later wordt zo’n kind opgestuurd. Het lijkt net een pakketje. Kind totaal ontvreemd van haar moeder. Totaal ontvreemd van haar cultuur. Kan de taal niet. Kan zeker de Nederlandse taal niet. Kan geen enkel kind in de klas trouwens, maar omdat ze Latina is, betekent dit dat ze een achterstand heeft. Een taalachterstand. Een taalontwikkelingsachterstand. Mogelijk, weten we niet zeker, maar we vermoeden.  Nee, we weten het wel zeker. Uit onderzoek is namelijk gebleken.

Omstandigheden zullen er altijd zijn. Het zal echter mooi zijn als omstandigheden geen wetmatigheden worden en dat we kritisch blijven met elkaar. Anders worden we slachtoffer van omstandigheden. Vier verschillende personen met dezelfde omstandigheid.  Vier verschillende keuzes om met deze omstandigheid om te gaan. Is het dan nog steeds een omstandigheid?

In de tussentijd blijf ik gebroken kinderen voor me zien met geen enkele glinstering meer in hun ogen en zie ik moeders op vakantie komen naar Curaçao en soms niet eens bij hun kinderen langs gaan. Ik zie ik zie, wat jij ook ziet. Jarenlang. Maar ik kan mijn mond niet meer houden en ik heb daar geen excuses voor. Hoeft ook niet.

Bursalen – Hopi lo no logra.

Tur aña tin yoramentu na Hato paso alrededor di 250 bursalen ta bai studia afo. E gran mayoría ta bai Hulanda i un grupo chiki ta bai studia otro kaminda. E lagrimanan ta kuminsa kore asina e momento di despedida yega. Mayornan i sobra famia ta realisa ku den kas lo bai reina un bashi, nada no lo ta meskos mas. Di otrobanda e studiante ta realisa ku e momento a yega pa para riba propio pia i ser responsabel pa su mes. Tin un di tres “persona” ku tambe ta yora, solamente e ta hasie den silensio i su lagrimanan no ta visibel.  Esaki ta mama Kòrsou. E ta yora paso e sa di eksperensia ku e muchanan no ta bon prepara pa nan futuro, e sa ku mitar di e muchanan ey no ta bai logra e meta ku nan a subi avión kune. E sa tambe ku di esnan ku logra, un grupo grandi lo no regresa nan dushi Kòrsou. Al final e sa tambe ku tur ku a bai, ta bai hinka nan kurpa den debe finansiero pa hopi aña largu.

Loke bo a lesa aki ta zona kruel. Keremi ku skirbi loke bo a lesa tambe ta hasi dolor. Pero esaki ta e realidat ku nos ta biba aden ya pa mas ku 30 aña. For di añanan 70 bini ariba Kõrsou ta mandando su yunan inteligente i ku potensial akademiko bai studia afo. Netamente den e parti di bida kaminda un yu ta desayorando su mes mama Kòrsou ta habri man laga nan bai konose mundo sin un kompas.

Tur July Kòrsou mes ta aselerá su “Brain Drain” i “Brain Waste”. Brain Drain ta e proseso di emigrashon kaminda un pais ta perde personanan altamente kualifiká o bon eduká pa motibu ku nan ta bai buska miho kondishonnan ekonómiko, geográfiko o profesional faborabel na un otro pais. Den e kaso aki Kòrsou ta perde konosimentu i eksperensia. Brain waste ta ora ku un persona bon kualifiká regresa pero no por haña trabou na su nivel i ta keda forsá pa traha bou di su nivel. Tur dos ta stroba un pais di desaroya i krese.

Ta importante pa un pais tin sufisiente eksperto kompetente enkarga ku tareanan den e pais. Nan lo kumpli e tareanan mas efisiente i efektivo i hasiendo esey gasta menos sen di pueblo kompara ku un tim di amateur. Kòrsou tin basta profesional pero ta un lastima ku ketubai hopi tarea ta den man di amateur.

Kon Kòrsou lo por kambia su ruta i kombati e fenómenonan aki?

Tur hende lo por pensa mil kontesta riba e pregunta aki. Mi kièr enkurasha bo pa Like, Share i duna esun dibo.  Ami ta kuminsa ku dimi.

Na prome luga: Nada no ta pone un profeshonal kore mas duru ku Krimen, Hopi Belasting i Desempleo. Si bo tin miedu pa sali bo kas, ta teme pa seguridat di bo yunan, tin ku paga hopi belasting i sinta mira kon otro ta malgasta plaka di pueblo chèns ta ku bo lo buska otro kaminda pa bai biba. Natural ku si bo no tin entrada paso simplemente no tin trabou bo no por keda i sigur no regresa.

Na di dos luga: Si nan no bai, nan no tin nodi di regresa. Ta difisil bisa un mama pa no manda su yu bai studia afo, mesora lo bo tende ku ta kudishi bo ta. Abo si a studia afo, duna otro e chèns awor etc etc. Realidat ta ku tur aña ta manda mucha bai studia sin sa kiko Kòrsou mester aki 4 pa 6 aña ora nan kaba. Tin alternativa pa studia afo? Si. Kon atraktivo ta hasi e opshon aki pa nos muchanan? Kòrsou lo tabata muchu mas miho pará si su Young & Bright Minds no ta tin nodi di bai afo pa estudio.

Pa finalisá, mester stimulá entrepreneurship. Nos ta riba e bon kaminda pero por hasi muchu mas. Mester bini ku (mas) programa pa fasilitá personanan ku kièr kuminsa riba nan mes. Tur hende no por ta buskando trabou, mester di hende pa krea trabou tambe! E yunan di tera profeshonal bibá afo ta forma e grupo ideal pa hasi esaki.

Tata tambe ta yora!

Imaginabo un Kòrsou den un situashon di emergensia médiko terribel. Un epidemia ku ta afektá muchanan di Kòrsou lagando mitar di nan sin man o pia prome ku nan kumpli 16 aña di edad.  Unda ku bo bira tur hende lo papia di dje. Den korant, na radio i televishon tin un avalancha di informashon kiko tur por hasi pa evita ku mas viktima lo kai. Komunidad kompletu lo yuda pa mitigá e efektonan i purba para loke ta pasando sin kousa mas daño.

E epidemia aki ya ta eksistí. Aunke ku e no ta visibel manera perde un brasa o pia, mas ku mitar di muchanan yu di Kòrsou bou di 16 aña ya a sufri daño emoshonal ku lo laga nan marká pa restu di nan bida. E epidemia ta e kiebro di relashon o separashon entre mama ku tata. No spesífikamente divorsio paso ya hopi pareha no ta kasa mas prome ku haña yu. E viktimanan ta e muchanan ku ta bini for di e relashonan aki.

Drenta kualke skol secundario i puntra e muchanan lo siguente: Bo mayornan a separá o divorsia ora bo tabata chiki? Bo mayornan a bringa pa “voogdij” di bo i bo rumanan? Un di bo mayornan a trata na ponebo bai kontra e otro mayor? Bo a pasa mesun tantu tempu (equal “quality time”) serka o bishitando bo mama i tata? Un grupo grandi por kontesta SI riba pregunta 1, 2 i tres. Lamentablemente aparte ku e kontesta riba e delaster pregunta ta diferente, muchu mucha sa tambe kiko ta nifiká ser tratá komo un pion den e guerra entre nan mayornan.

Kòrsou tin hopi tata ku ta faya mi no ta ninga esey, pero tambe tin muchu mas tantu mama ku ta trata na skòr punto i denigra e tata usando e yu ku nan dos a traha. Si bo duna tur e mamanan aki un machete i mandanan kap un brasa di nan yu kita afó, nan lo ninga. Pero tòg hopi di nan ta kontentu pa amputa nan mes yunan emoshonalmente djis pa deprivá e tata e plaser di ser tata. Nan kièr mira e tata roga nan pa e por wak su yu. Ku nan sentimentunan vengativo nan kièr forza e tata pa atmiti nan presencia ora ku e tata simplemente kièr kumpli ku su deber i pasa tempu ku su yunan. Nan no kièr aksepta ku e homber a “move on”. Paso nan mes a keda pega den pasado nan lo keda purba chantagiá e tata i chike ekonomikamente pa medio di e muchanan.

E la bisa e tata ku e fiesta pa e yu ta na Cas Abou, pero ku e tata no por bini henter e fiesta sino e ultimo ora so. E tata sin koi kareda a pidi un amigu hibe na orario stipulá. Ora e la yega ku regalo bou di brasa a resulta ku niun hende no tabata tey. Después di 3 yamada e mama a kontesta i bisa na bos haltu: “E fiesta ta na Caracasbaai,” “Bo ta mira ku atrobe bo yu no ta prioridad” “si bo no yega aki den mei ora, mihor bo no bini mas!”

E mucha, tur otro mucha invitá mas tur e amiganan di e mama a tende i forma nan opinion di e homber!

Ta tristu pero berdad ku divorsio ta laga hopi tata pará na rant di un abismo. Hopi ta kai aden i tin ku e mama mes ta pusha. Nunka mas e yunan ta miranan bèk. E mama tin tur poder. Wes por dikta kiko ku e kièr, pero si dia ku e muchanan mester bai serka nan tata e mama bisa ku e muchanan ta malu o ku nan no kièr mira nan tata, no tin nada ku Wes por hasi e momento ey.   Ta difisil pa kue e mama será. Pero kisas a yega ora pa un wes hasi esaki i asina manda un señal pa tur sobrá ku ta hunga e wega horibel aki.

E úniko víktima di e komportashon aki ta e muchanan.

Si resulta ku bo no por keda ku e kasa o partner, no lubida ku pa semper bo lo keda un mama o tata!

 

Hey Machu!, komportá bo mane un mama

Un historia ku mi a mira riba e pagina di Humans of Willemstad a ponemi pensa i realisa ku rondo dimi tin un kambio ta tumando luga den komportashon di tatanan. E señor den e entrevista a splika kon antes e la kore kaya i deskuida su famia anto awor na grandi e tin hopi gana di tin kontakto ku nan. Bon ta ku algun dia despues pa medio di HoW e yu a konta ku e tin kontakto atrobe ku su tata.

Source: Humans of Willemstad

Den pasado hopi homber na Kòrsou a lanta tende ku nan mester ser fuerte sin un berdadero splikashon di kiko ta ensera ser fuerte. Esaki a pone hopi skonde nan emoshon pa asina aparentá fuerte. Nan a choká nan manera di relata na hende muher i nan yunan. Generashon tras di generashon di homber emoshonalmente pober a kore kabes di gai durante nan relashonan o matrimonio enbes di kana kara na laira. Skohendo únikamente e ròl di “jager”. Den kas nan a defende nan mes indikando ku ta nan ta pone pan riba mesa. Na mes momentu nan a laga e desaroyo emoshonal, sosial i madures di nan yunan totalmente na enkargo di e mama o maestra di skol.

Man of Steel with a soft side

Konsientemente tatanan di awo kièr kibra ku e kustumber tradishonal aki. Nan mes, nan kasa i estudionan hasí por kontabo ku awendia tatanan ta hasiendo muchu mas tarea den kas. Di prepara tas di skol, laba paña o lanta den marduga wak dikon e baby ta yora.  E tata moderno ta adapta su orario di trabou pa asina e ta na kas tur anochi ora e muchanan mester baña prome ku drumi. Otro ta bisti un baby carrier i sali kas sin pensa dos biaha. Salta un anochi di para na snèk bebe ku amigu pa pasa tempu ku su yu lesando un buki ta normal. Hopi di mi amigunan no tin problema pa interkambiá di opinion tokante lechi di pechu durante kombersashon na trabou o den gym.

Tatanan rondo dimi ta realisá ku si nan no hasie, e mama lo tin ku hasie i esey lo no ta hustu. Nan relashonnan o matrimonio ta basá riba un “partnership” kaminda tur dos banda ta pone 50%. Pa e generashon di tatanan den nan 20 piku i 30 piku aña partisipa den edukashon di nan yu a bira parti di nan identidad. Nan sa ku ser tata ta un di e privilegionan di mas grandi den bida. Huntu ku e mama nan ta forma e fundeshi riba kua un mucha por siña explora, tuma risiko, kai i lanta para bèk. E mucha mester por konfia ku maske kiko pasa su tata tey pa enkurashe i hinka konfiansa den su ser. Simplemente poné e tata tin dos opshon; “rise to the occasion” o “fail miserably”.

Be a participant in your child’s development, not just a spectator.

Si bo konose un tata ku tin potensial pa bira un BON tata, enkurashe!. Share e blog aki kune pero sea taktiko i super positivo(un kuestion di ego). Mucha ta bendishon. E mihor regalo ku bo por risibi den bida ta bida. Energia positivo ta trese resultado positivo. A yega ora pa Kòrsou kuminsa konta i selebra historianan maravioso di tatanan responsabel den nos komunidad.

Si kada tata na Kòrsou karga nan responsabilidad nos por kambia e komunidad disfunkshonal aki den un positivo, kaminda ku lo tin menos agreshon, violensia i krimen paso kada mucha lo realisa ku nan tin di saka kara di nan tata. Un tata ku ta balora i stime imensamente.

Si bo no kièr hañe, no hinke !.

Temporada di karnaval na Kòrsou, miles ta gosa i fiesta aki aya. Un Jump up aki, un Jump in aya, festival di tumba, marcha hubenil, teener parade, karnaval di banda bou i marcha di despedida. Ta temporada di kore kaya. Di skina pa skina pio ku Hermanito. Meskos ku despues di kima momo ta hise benta afo, asina tin basta hoben ku tambe ta benta nan futuro afo durante temporada di Karnaval. Ta un sekreto publiko ku kasonan di embaraso hubenil konose un subida durante karnaval i ku dokternan di kas ta haña mas bishita di pashèntnan ku infekshon venériko.

Mientras mayornan ta pega stenchi riba disfras, yunan ta kita paña i pone bra

Si bo no kièr hañabo aden, no hinke aden.

 

Muchanan ku nase ku un mama hoben i soltera tin muchu mas chèns di lanta den pobresa, keda expone na abusu di droga o alkohol i kai den man di hustisia. Tambe nan tin mas chèns di lanta ku problema emoshonal  i di komportashon. Al final nan chèns di bira drop out ta dos bes mas grandi ku si nan mama haña nan después di e mama su 22 aña. Prome ku e edad ey kos no ta pinta bon pa e mama mes tampoko. Hopi chens ku e mama lo stop di bai skol (drop out) i asina tira su futuro i un posibilidat di avansá den bida afo.

Esakinan ta hechos. Mayoria hoben, muher o homber, no a ni pensa kon drastiko nan bida lo kambia pa motibu di nan yu. Na diferente parti di mundu hobennan ta wordu konfrontá ku poster komo parti di un kampaña pa konsientisa nan di e konsekuensia di embaraso hubenil.

 

No laga pa bo barika reis, despues di Karnaval 2016!

No a yega ora pa Korsou kuminsa un kampaña agresivo?

Ik kan niet voor een baas werken.

 

Ik kan niet voor een baas werken. Zodra je deze zin zegt tegen de gemiddelde..
De gemiddelde persoon op deze aardbol fluistert of schreeuwt…
Je hebt zeker problemen met gezag.
Vroeger kon je dat ook niet. Je luisterde nooit naar de juf.
Of misschien moet je jezelf toch even laten nakijken.
Jennifer, je bent geen twintig meer. Het wordt nu echt tijd dat je voor zekerheid gaat en rust.
Een hypotheek weet je wel. Pensioen opbouwen. Wil je geen gezin stichten? Of wil je als een soort van Pippi Langkous door het leven heen huppelen?
Het leven is niet een sprookje. Er is een werkelijkheid.
Wat ga je nu doen? Blijf je op Bonaire? Je gaat toch niet terug?
Deze bovenstaande monoloog. Dat is wat het is. Het kan uren doorgaan en ik hoor dat vaak van mijn moeder en naaste familieleden.
Wat raar is aan deze monoloog is dat je dit altijd hoort als je nog in de beginfase zit van “ ik kan niet voor een baas werken.” De beginfase kenmerkt zich doordat je merkt dat je met innovaties wilt komen op de werkvloer, maar dat niemand enthousiast is. Of. Dat hoor je ook vaak. Zo doen we dit hier. Zo doen we dit jaren. Er gaat toch niks veranderen.
Als je bij het lezen van deze woorden, de volgende fysieke verandering opmerkt bij jezelf…een soort van grote ogen opzet, wenkbrauwen gaan naar boven en je mond staat een beetje open. Dan hoor je bij de club. De club van “ ik kan niet werken voor een baas”.

 

Ik weet dat mijn moeder zal ophouden met haar goedbedoelde richtlijnen, als  ik  het ook ga maken.
En ja, daar ben ik nog niet, maar wat er nog niet is, kan komen. Niet altijd.
Je hebt namelijk ook een aantal passieve clubgenoten van “ ik kan niet werken voor een baas”. Zij worden gekenmerkt door een overschot aan gedachtes om eigen baas te worden, maar een omvangrijk tekort aan acties. Aan gewoon doen. Aan gewoon ontslag indienen en voor jezelf beginnen, of alvast voor jezelf beginnen en dan ontslag indienen. Maakt mij niet uit. Wat jij wil.
Ja, maar zo gewoon is het ook weer niet hoor. Je hebt toch je verplichtingen. En ja, bij de baas, heb je wel zekerheid. Nou zo zeker is het allemaal niet in deze tijd. Je begint s’ochtends te werken en je hoort in de namiddag dat je helaas weg gesubsidieerd bent. Wat is nu zo zeker in deze tijd? Maakt zekerheid je echt gelukkig? Nee, niet meteen antwoord geven. Denk even na. Moeten we ook eens meer gaan doen. Maakt zekerheid ons echt gelukkig of is het een sprookje? Een worst, een ontbijtkoek aan een hengel, die ons naar.. ja. Naar wat eigenlijk.

Ik kan niet voor een baas werken. Ik heb ambities….oh die, is tricky. Ik wil veel. Wil meer uit mezelf halen.
Het is een onzekere weg, maar ook een mooie weg. Telkens zoeken naar mogelijkheden, nieuwe ideeën in de praktijk toetsen. Merken dat het niet altijd even lekker loopt.
Ik was altijd een passieve clubganger van “ ik kan niet werken voor een baas”. Voelde altijd dat er misschien toch iets mis met me was. Ik pak het rustig aan. Het begon met het aangeven dat ik 32 uur per week werk en geen 40 uur. Ja, het is mogelijk om minder uren te werken. Het is in ieder geval mogelijk om het te vragen en de “ nee, dat kan hier niet. Dat doen ze nooit” te doorbreken. Nu werk ik 20 uur voor miss big bosss en daarnaast doe ik mijn eigen ding met mijn eigen bedrijfje Be Wasabi.
Ieder zijn ding. Wil je werken voor een baas? Doe je ding.
Maar als je iets anders voelt, iets ander wil…..twijfel niet en ga ervoor. Het zal niet makkelijk zijn en vooral niet zeker. Dat weet ik zeker.