“Nos a kuminsa pone Dios promé, i abo?”

TA  BAS  TA!!

Por fabor, mi ta roga un biaha mas, stòp!! Plis, djis stòp!

Despues di un tremendo esena den sala di parlamento, komportashonnan ku a laga di desea, i tur sobra chocheria ku bo por imagina, e aktornan a bin bèk mas duru ku nunka!

Komportashonnan? Dikon plural i no singular? Paso mane ma bisa siman pasá kaba, no ta señora Constansia so a laga di desea ku su komportashon violento.

Gerrit Schotte a laga mustra loke hopi a marka komo falta di hombresa. Kana duru bai su stul enbes di para atende ku e situashon.

Giselle McWilliam a mustra nos kon kompetente e ta den bestèl  mondkapjes na prèis di baka flaku i tambe kon bon e por kanga saya bèk. Laga pa ken?

Dj’aya banda señor Dos Santos ketubai ta sigui hasi spetakel riba vidio pa distribui riba medianan sosial.

Ta esaki ta gobernashon modèrno? Parlamento a bira skol di payaso?

Shonnan, ora baka hoga na pos tur hende por pidi despensa pero no lubida ku bo no por kambia e akshon mas. El a wòrdu hasí kaba i e tei pa keda, riba vidio i riba papel.

Si kada bes un hende ta laga di desea ku mesun aktitut, no ta kedami nada otro ku no ta di konkluí ku e komportashon en kuestion ei ta parti di su personalidat i ku mester analisá si esei ta adekuá pa un gobernante tin komo karakterístika.

Lastimamente hende inadekua tambe por yega na mando. Pero en todo caso, señora Constansia a mira i asepta su fayo. Danki pa a diskulpa bo mes na nos pueblo, danki. Pero mi a kere señora a tuma retiro ku e intenshon di respeta pueblo?

Awor e grupito a bòltu 360 grado i a disidí ku ta bai duna un bon ehèmpel, manera pueblo a pidi. Awor ta habri reunion ku orashon, alabansa, salmo i proverbio.

Ta ku nòmber di Dios boso ke reskata algu awor? Mi no sa kiko boso ke reskata promé mes pa ta sinsero. Boso kara? Gobièrnu? Pueblo? Partido? Plaka? Kiko eksaktamente?

SINEMBARGO, e táktika nobo aki, mi ta spera ku mi pueblo ta sabio sufisiente pa no kai aden.

Gobernashon i religion ta dos kos ku mester keda kada unu riba nan kurpa. Historia a mustra hopi bia di nobo ku ora bo meskla religion den gobernashon e ta kaba na guera. No ta pornada hopi pais a separa estado i iglesia ofisialmente pa mas ku 100 aña kaba.

No komprondé mi malu. Mi ta kere den Dios pero mi no ta kere den hípokresia. Mi no ta kere den huzamentu di religion komo maskarada pa bochornada. Mi ta kere den humanidat i aktonan ku ta bini di un kurason di berdat.

Tur hende tin derecho riba un religion. Esei ta un derecho humano. Pues mi ta respetá tur hende i nan eskoho.

Pero si Dios a kuminsa hunga un ròl kapital den bo bida, hinka bo rudia na kas i pidi’é dominio propio promé ku tur kos.

E siman ku a pasa tabata unu di hopi krítika. Mi ta spera ku e siman aki tambe lo bira unu di konsientisashon kaminda nos hendenan lo purba di habri wowo di nan bisiña, amigu i famia pa no kai den mas trampa ni porkeria.

Atrobe e importansia di edukashon ta sali na kla i tambe e peliger di ignoransia.

Por sierto, señor Dos Santos; Ora ta hasi orashon sera wowo maske ta pa sostene bo koleganan.

Hoben ketubai desapuntá pero mas krítiko ku nunka,

Nicole

E Pos Bashí

E ultimo 1 aña i mei mi a skirbi 76 blog. Den hopi di nan mi a duna opinion skèrpi tokante susesonan na Kòrsou o trese ideanan dilanti ku lo por kontribuí na un miho Kòrsou. Tin di e topíkonan tabata asta kontroversial. Manera por a spera mi a haña basta message i comments riba e blognan. Tres kategoria di reakshon tin, Positivo; esta esnan ku ta “eens” ku mi i ku ta laga un mensahe kortiku atrás. Negativo; esnan ku no ta komparti mi opinión i ta laga un mensahe largu atrás. Silensio; E grupo di mas grandi ta esunan ku ta lesa sin laga niun komentario, like o share atrás. Mi sa di nan paso e statistiknan di Facebook ta mustrami delaster un detaye.

E grupo silensioso aki ta mas interesante ku e prome dosnan aunke mi ta apresia tur. Na mi pareser e ta mustra kon pueblo di Kòrsou ta hinká den otra. Un grupo chiki ta sea rebeldía, murmurá, kontribuí enfin laga nan bos zona positivamente o negativamente. Pero na mes momento un grupo muchu mas grandi ta skohe pa keda ketu i sigui riba kaminda BAU – Bida As Usual -. Delaster un hende den e grupo aki lo tin nan motibu pa aktua asina.

Ora mi hala atrás, bisti mi bril krítiko i generalisá, mi konklushon ta ku nos pos di “Fe den Desaroyo di Kòrsou” ta bashí. Ta mane nos ta den un tunnel pa basta ratu kaba sin ta mira e lus na final anto pesey konhuntamente Kòrsou a disidi ku ta bon asina. Kòrsou tine asina bon ku nos no sa mes ku por mihor. Nos tine asina bon ku hopi no ta sinti nan mes yamá pa move, ni subi kaya demonstra, ni duna prohimo un man mas. Nos sistema polítiko ta antikuá i nos polítikonan falta e vishon i liderazgo pa yuda solushoná e tantísimo problemanan struktural na Kòrsou.

Pa motibu di tur esakinan Kòrsou ta keda skohe prioridatnan robes. No laga nos gaña nos mes, lo no bin kambio tampoko paso banda ku un Gobiernu nobo no por kambia kos di awe pa mañan, tin muchu hopi hende ta probechando di e prioridatnan robes aki. E grupo inteligente ta keda ketu pa motibu di miedu i e grupo ignorante ta borotá masha konfidente.

Pa hopi porblema na Kòrsou sèn no ta e (uniko) solushon. Méritokrasia, esfuero, komunikashon, i simplemente un mente ku ta pensa den solushon enbes di problema ta yega mas lew i solushoná muchu mas ku nos ta pensa.

Pa SDK no tin sèn, henter aña muchanan no por a haña zwemlès.

Pa skolnan no tin plaka, pa bachelor opleiding di polis si tin.

Pa traha kruithuis no tin plaka pa fiesta di North Sea Jazz si tin.

Pakiko drecha e servisio di Insel Air, ora ku mester di sèn Gobiernu lo yuda tòg.

Pakiko drecha kasnan kantu di ruta, Karnaval lo pasa den kaya tòg

Pakiko drecha entregamentu di bòm di gas, Curoil tin ganashi tòg

Pakiko drecha servisio bankario, kliente lo para den rei i paga 5 florin pa kada chèk depositá tòg

Pakiko papia berdat den sala di parlamentu, korantnan lo publiká mentira tòg

Loke no ta tumando luga ta e dialogonan tokante tópikonan di importansia pa futuro di Kòrsou. E pais ku nos tur lo muri bai laga atras pa nos yunan i nan yunan. Tópikonan manera; konta bai hasi ora venesolanonan kuminsa bin buska refugio na Kòrsou, kua strategia ta bai ehekutá pa strukturalmente baha desempleo bou di hoben? Kon ta bai kubri e gastunan astronómiko di salubridat públiko den futuro? Kon ta garantisa ku kalidat di bida di e yu di Kòrsou lo krese den futuro? Kon lo adaptá nos sektor di turismo awor ku Cuba a habri porta?

Un pais ku no ta pensa riba su futuro ta destiná pa frakasá.

Maske mi DNA ta ponemi den grupo number unu. Pa 2017 mi a palabra ku mi mes pa bai keiru den grupo number 3 un ratu. Lo bai ta difisil, pero ratu ratu lo bo tin ku sali for di e comfort zone. Lo mi bai tene e boka será pa un ratu indefiní i pensa un otro manera pa kontribuí.

Den 2017 mi opinión lo keda pami!.

So long readers! So Long

Nos tur ta hasi brua

Ma lanta ta kome bonchi kòra tur djaluna, paso mi mama ta bisa ku  esei ta pone ku henter siman lo tin kuminda riba mesa.Mi tata ta un hòmber ku ta traha warda, anto ora e tinku traha mardugá den kuaresma ku e bini kas bek, e ta drenta kas ku su lomba paso niun spiritu malu no ta drenta su kas.Un kos ku por a ponemi keda sin drumi pa 40 dia.

Pero for di dia ku mi a bin biba Hulanda tur e miedunan ei a disparse. Semper mi ta bisa mi mihó amiga: “Na Hulanda no tin spiritu”.

Nos ta bin for di un pais kaminda kerensia ta hunga un ròl hopi grandi. Pero na mes momentu bo huza e palabra brua, tur hende ta dal sera. Hopi hende tin e idea ku brua ta solamente Altagrasia di Sabaneta ku ta ranka lenga di lagadishi pa sera boka di su enemigu. Sin realisá ku e palabra brua ta un término hopi mas amplio ku ta forma parti di nos tur su bida.

Brua ta un palabra ku ta para pa tur kerensia ku no ta kai bòu di ningun praktika spiritual ku ta konosí. For di miramentu di destino, traha ku spiritu malu te ku bebementu di sierto yerba pa sanashon.

E orígen di e palabra brua ta sintá den e palabra bruá, pues ta diferente kerensia i praktikanan bruá den otro ku a forma un kategoria riba su mes.

Den mi opinion brua ta un di e herensianan di mas riku ku kultura antiano a heredá. Anto enbes di purba ofendé otro yamandonan hasidó di brua, mihó nos kuminsa eduká nos mes i siña apresiá e kosnan ku nos tin.

Edukando mi mes tokante e tema aki mi a bin realisá ku brua den su totalidat a hunga un ròl grand ii importante den formashon di mi identidat. Semper mi tabata un persona ku tin un fasinashon hopi grandi pa tur kos místiko òf magiko. Anto mi ta konvensí ku esaki ta bin for di mi kresementu.

Semper ku mi bai mi wela e ta kontami e mesun historia; dia mi tabata chikitu mi mama a bai un fiesta kumi i ora mi a bini kas mi tabata yora so. Mi tanta ku tabata stimami masha hopi mes a harma na e momentu ei un hèmber ku awa ku yerba i blòus pa bañami ku n’é. Mèi mèi di e ritual aki dor di un deskuido e hèmber a dònder abòu, basha ami ku yerba ku tur afó.

taki 4.jpg

Ami ku mi wela ta hari i nos ta sigi ku e dia.

Pero loke ami a siña di e historia aki ta ku nos hendenan ta gusta protega nos sernan kerí. Nos ta bisti yu man pretu, kontra i hunta nan ku blous pa proteganan kontra mal wowo i mal hairu.

Awor aki ku fin di aña ta den porta nos tur ta kumpra hopi sèn na klapchi pa nos tira rondó di kas 12or di anochi pa habri aña bon.

Dònderbos i pagara mester zona duru pa kore ku tur spiritu malu, pa nos drenta aña nobo ku kos bon so. Un ritual mas ku nos ta hasi pa protegá nos sernan kerí.

Brua ta hopi diverso i ta importante pa eksplorá esaki pa konsientisá nos mes.  Ban stop di mira tur kos ku wowo negativo pasó esei por stroba nos di siña hopi kos bunita.

No lubida ku ora bo sensia kas fin di aña aki, ta brua bo ta hasiendo.

taki 3.jpg

Kevin Osepa

 

Blijven of Terugkeren na jouw studie?

Geheel volgens traditie tekenen velen voor een (studie) lening. Elk jaar vertrekken rond de 300 antilliaanse jongeren naar Nederland voor verdere studies. Te veel studenten uit de voormalige Nederlandse Antillen redden het niet. Officiële cijfers zijn er niet, aangezien het dan pijnlijk duidelijk wordt dat de verantwoordelijke instanties massaal falen in de begeleiding.

Na het succesvol afronden van hun opleiding staan duizenden Antilliaans-Nederlandse jongeren voor de keuze. Ervaring opdoen of terugkeren zoals afgesproken. “Ki dia bo ta bini bèk?” (wanneer kom je terug?) wordt meteen het meest gestelde vraag. Gevolgd door de populaire kreet “Kòrsou mester di bo!” (Curaçao heeft je nodig)

Velen willen na hun studie niet meer terug naar de eilanden.

Studente Alfie Vanwyngarden en afgestudeerde Quinlan de Windt, discussiërden bij Kwesties (programma op NPO Radio 1) over blijven of terugkeren na een studie in Nederland. Bekijk het fragment, vorm jouw eigen mening en deel het met ons.

Video Credit:NTR Kwesties 

 

Na Rudia Atrobe.

30 aña pasá ora Shell a disidí ku nan ta bai for di Kòrsou, ta na rudia señora Liberia-Peters mester a negoshá ku PDVSA. Kuesta loke  kuesta nos mester a mantené e kuponan di trabou. E manera di mas suak pa negoshá ta ora bo ta lomba kontra muraya o riba rudia. E resultado di e negoshashon aki a nifiká hopi perdida pa Kòrsou. Nos a hür PDVSA e tereno na preis di baka flaku, nos a regalánan tur tipo di eksepshon pa ku belasting, kuponan di trabou a keda baha, grupo di trahado foi Venezuela a bira muchu mas grandi i nos medio ambiente a sigui bai atrás. Tan ten esaki tabata pasando PDVSA a strooi santu den kara di pueblo pa medio di regalonan manera vèlt di bala, èrko pa skol, drechamentu di misa i hopi mas.

Fast forward trinta aña nos tin un tim (MDTP) enkargá ku determinashon di futuro di nos rafinaderia. Añanan largu nos a adorá PDVSA lubidando ku nan no tabata invertí según palabrashon. Na ultimó momentu nos minister presidente a bai Venezuela i yora PDVSA pa keda. Sin resultado. Awe nos rafinaderia ta un kachipin tur frusá ku di baina ta kore. E ta mas un krenwá enbès di un auto.  MDTP ta konsistí di un sèt di hende nombrá dor di polítikonan sin konosementu di e materia. Kon por spera ku nan a pone solamente hende kapasitá den e tim?.

Ultimo simannan MDTP a kuminsa un ofensivo di merkadeo pisá pa purba na konvensé pueblo di Kòrsou. Mas nan papia i saka pamflèt mas nan ta brua pueblo i demonstrá ku dentro di poko Chines lo bin hasi o laga di hasi riba nos pida baranka. Kòrsou no tin e forsa pa para e Chinesnan unabes nan tey.

Si nos no a planté 20 aña pasá, awe ta un bon dia pa kuminsa.
Si nos no a planté 20 aña pasá, awe ta un bon dia pa kuminsa. Credit:MNN

Pensé; Kiko bo por bisa un hende ku bin hür bo kachipin frusá, hinké aden saka un pickup nobo nobo ku su sèn pa kaba bisabo bai sinta den baki patras paso su paisano mester di un kabei’ boto?

Riba kua pia nos lo para si fo'i awe nos ta na rudia?
Riba kua pia nos lo para si fo’i awe nos ta na rudia? Credit: Pastechi

Hopi kos no ta klòp den e kuenta di MDTP, pero ta konta e detayesnan di tal manera pa kue henter pueblo kabes abou.

Ata aki algún ehempèl.

  1. MDTP ta bisa ku ta renoba nos rafinaderia di 100 aña hasi’e unu ultra moderno aka “state of the art”.  Kon por ta posibel ku mester mas trahado den dje ora e ta moderno?  – Shonan aki un par di aña GZE lo instala aparatonan na chines super moderno den un kamber di Kontrol tur na èrko. Un asiátiko lo sinta habri i será tur pipa riba tereno via di un kòmpiuter. E yu di Kòrsou lo keda karga pipa den higra di solo. No keremi, djis wak loke Chinesnan a hasi den rafinaderianan na Afrika.
  1. MDTP ta bisa ku masha Lasser i Pipe Fitter lo bai haña trabou durante e fase di renobashon ku lo dura 4 aña. Kiko nos lo tin ku hasi ku e lasser i pipe fitters nan aki pa e proksimo 36 añanan? – Kua banko lo duna e tata aki un hipothek sabiendo ku e lo ta sin trabou den menos ku 48 luna?
  1. MDTP ta bisa ku GZE tin chèns di asta kuminsa prome ku 2019 si PDVSA no por sigui ku e operashon. Si akaso esaki sosode, e renobashon lo kuminsa mas trempan. Pero nos no a kuminsa train e lassernan ahinda. For di unda bo ta kere nan lo bini si GZE kuminsa na January 2018?
  1. MDTP ta bisa ku GZE ya a gasta mas ku 50 mion dollar na advisor i diseño pa un rafinaderia nobisnobis. – Ni un depchi di e sèn aki no a drenta economía di Kòrsou. Tur advisor i diseñado ta pafo di Kòrsou. Kua ekonomia na ta stimulando? – E sèn aki no a krea ni un solo kupo di trabou na Kòrsou.
  1. MDTP ta bisa ku nos mester ta kontentu ku e invershon di 5,5 bion dollar di GZE. Pero Korsou no tin niun kompania ku ta produsí pipa, tanki, kranchi o valve pa prosesa LNG o krudo. Niun fabrika na Kòrsou lo no drai mas duru. Tur material lo mester keda importá. – Ku otro palabra e plaka aki tampoko lo no drenta ekonomía di Korsou.

For di un prinsipio e tim aki no tabata serio pa eksplorá un opshon otro for di mantene e rafinaderia habri den Schottegat. Meskos ku den añanan ’80 e tim ta suak i na rudia atrobe negoshando ku poko Chines masha duru na saku. Kon Kòrsou por spera un resultado estilo “win – win” negoshando ku e monster gigante ku yama China.  GZE ta bai bisti nos un “gouden handboei”.

Pa kolmo nos ta dispuesto pa bisti’e 40 aña largu!.

Nunka no ta lat pa hasi lokual ta korekto pa nos yunan
Nunka no ta lat pa hasi lokual ta korekto pa nos yunan

YDK positivo, Please stand up!

Mi a sintonisá  Kabe’i Boto  pa mira e lastu parti di un entrevista ku un dama yamá Liesje Obispu ta duna. Mi a sali tendé su deskripshon di kon e la wòrdu habuzá dor di su tio na mucha. I tambe ku ela wordu violá ku su 12 anja.

Mi a haña rèspèt mes ora pa e dama aki. Paso mester di kurashi pa komparti bo bèrdat i momentunan horibel asina akí den bo bida na televishon. Mas ahinda den nos kultura di miedu kaminda tur kos ta un tabú.

Sigiente dia mi a tuma tempu pa wak hinter e entrevista. Naturalmente tabata kuestion di tempu pa e hende drechi nan subi riba kabai di moralidat i kuminsa kritiká.

“Tin asina tantu YDK positivo ku por wòrdu butá den spotlight.”

“Mester kuminsa alsa norma y balornan bèk. Paso ban serio e kos akí no ta normal. “

“Niun tata lo no ke pa nan yu bai traha komo muhé di bida of strip. Paso ki bo ta hañabu despues ku ne? Malesa?”

Den su manera i pará firme den su bèrdat (sea ku bo ta di akuerdo ku n’é of nò) el a ser REAL.

Pa mi e problema no ta si loke e dama aki a disidí di skohe komo profeshon ta bon of malu. Sea ku nos ta di akuerdo òf nò, strepmentu i prosititushon ta un fishi meskos ku karpinté òf abogado.

Anto ta netamente e hipokresia aki ta ègt kansa mi chep. Tin un sierto gremio ku ta sinti nan mes superior na tur otro. Nan ta esnan ekonómikamente privilegiá, nansé den kuna di oro of a lubidá di e kuna di koper ku nan antepasadonan a bin for di dje. Nan ta midi moralidat for di nan mundu di un famia lantá ku mama i tata, frishidèr semper yená ku kompras di Appie òf Vreugdenhill. Òf nan ta huzga a base di nan religion pero pena la bida ora pastornan di nan misa wòrdu gará con la mano en la mansa. Silensio ta reina, pastornan ta disparsé for di mapa of nos ta haña versíkulonan di beibel ta skèiru pa loko pa asina diskulpá lo indiskulpabel.

Den 1 Kabe’i Boto  Liesje Obispo a toka tema di;

  1. Insesto
  2.  Habuzu seksual
  3. Frakaso di instansianan
  4. Prostitushon
  5. Kontròl propio di bo seksualidat i kurpa.
  6. Traumaverwerking

Pa esnan ku no sa, buska “traumaseksualitiet’ riba google.

Es mas, el a asta trese konsientisashon di e echo ku Afrika ta un kontinente yen di rikesa, kontrali na e imahen ku media ta duna nos.

Lo ta bon si nos pone atenshon na e puntonan aki riba un nivel nashonal pasó ta temanan importante ku mester wòrdu toká.

Kuantu mucha muhé yòn nos ta duna nòmber enbes di wak kiko ta kausa di nan kompartashon? Òf kuantu hòmber ku den boka di pueblo nos ta bisa “no por mira un saya”  por resulta di ta adikto seksual? Hopi biaha nan tabatin eksperensianan di habuzu seksual na chikitu i esaki por manifestá su mes di diferente manera.

YDK positivo, ta basta ku tabú!

Danitzah Jacobs

Selebrashon ignorante

E dianan aki tin hopi negativismo riba redanan sosial tokante ‘Zwate Piet ku Sanikolas’. Tur hende tin un opinion ora ta trata di e tópiko aki. Tin hende ta pro, tin hende ta kontra. E pronan ta miré komo un fiesta di mucha i un tradishon. Hopi aña kaba nos a selebrá asina, pakiko awor mester tin yen problema i bahѐit rondó di e selebrashon? Segun pronan e fiesta no tin nada di haber ku sklabitut maske kuantu kontranan i otro paisnan bini ku prueba ku ta asina. Pronan ta sinti ku nan kier kita un parti di nan kultura for di nan.

Kontranan no ta di akuerdo ku e ayudantenan di Sanikolas ta pretu, kabei duru, lep ros i ta aktua manera payaso. Zwarte Piet ta konektá ku sklabitut i ta mustra ku e blanku tin poder riba e pretu ketu bai, segun hendenan ku ta kontra. Nan ta di opinion ku si ta un fiesta di mucha manera pronan ta bisa, dikon no ta kambia e koló di e Pietnan? Tambe si e tradishon aki ta laga sinti ku hende di koló ta wòrdu diskriminá, dikon no kité? Si Zwarte Piet no tin nada di haber ku diskriminashon, dikon hendenan di koló ta wòrdu yamá Zwarte Piet? Dikon ta bisa nan ‘kutnegers, kankerop naar je kutland’ i otro palabranan ofensivo pasó nan ta kontra? Tur e preguntanan aki i mas ta wòrdu hasí. pietdiscussie

pietje2

 

 

– Kontra –                                                                                                                                   – Pro –

Tin sufisiente hende kaba den diskushon nó sano ku otro ku ta hasi e situashon hopi mas difisil i menos agradabel. Niun di e dos bandanan no tin intenshon di duna otro rason. Un banda tin mas rason ku otro, pero ami no tin intenshon di hasi e blog aki un parti dje diskushon. Nos ta den tempu di kambionan grandi. Maske kuantu nos kier bira lomba pé, e ta sigi nos tòg. Tur aña kosnan ta bira un tiki mas pió ku e aña anterior i ta manera nos no por sera un kompromis ku otro. Asina nos lo no sali for di e sirkulo visioso ku nos ta aden siglo tras di siglo aki.

En todo kaso… Ami kier djis rekòrda e tempunan aya, ten di mi ten ku Sanikolas tabata inosente den mi bista. Tempu di tante Irma ku telefiesta. Sanikolas ku su Pietnan ta yega den haf di Kòrsou for di Spaña ku nan aktonan di akrobasia i kantikanan prѐt kaminda muchanan por kanta huntu ku nan i baila. Semper tin un Piet malamucha, un kѐns, un ku un ‘kick’- bril, unu sabí i unu ku ta yuda Sint ku tur kos. Den e temporada aki tur skol tin un dia speshal kaminda Sint ku su Pietnan ta pasa pa bin papia i duna muchanan mangel. Ami ta kòrda un aña ku Sint tabata na nos skol, nos a mira un otro Sint ku Pietnan pasa den un outo pa bai un otro skol banda di nos. Abo komo mucha no por komprondé i ora bo puntra hende grandinan semper tin un mentira inosente na punta pa bisa bo. Hopi prѐt. Tur kos djis pa tene nos mucha su fantasia bibu.

Dia 5 di Dezѐmber ta dia di pone sapatu. Ami ku mi ruman i primunan tabata ranka yerba atardi pa pone den kѐds. Nos tabata kue un baki den kushina yena ku awa pa e kabai di Sint haña huntu ku su yerbanan. Trempan asina nos tabata bai drumi ya mahinta por habri mas lihé. Ora nos lanta mesora nos tabata bai den sala pa habri regalo. Tin biaha Sint tabata laga karta atras pa bisa:

“kòrda hasi bon mucha”.

Mi mama tabata basta kreativo mi tin ku bisa. Un aña mi a deskubrí mi regalonan den kashi promé ku ora. Ora ma puntra mi mama pa ken nan ta el a bisa mi ku ta kos di hende, e mester a wardanan pa un amiga. Kaminda ta mi regalonan pero abo komo mucha ta kere tur kos i bo no ta paga tinu.

Asina tin hopi rekuerdo mas. Awor aki mi ta puntra mi mes, si mi mayornan lo tabata sa e historia tras di Sanikolas ku hendenan di koló ta boga pé awor aki, ku nan lo no a opta tòg pa sigi kuné. Òf nan lo ta ignorá historia sin buska pa sa i sigi manera nada un ta pasando. Manera djasabra ei na Kòrsou nos a selebrá yegada di Sint manera nada un pasa. Mare nos kier sa kon grandi e lucha ta akibanda na Hulanda, mientras nos ta gosa i ta ignorante na un sierto manera.pietprotest

Dushi tempu… Hopi antes!

 

Ku amor,

Richailine Elisa

Brùg kolonial

Apresiabel persona/organisashon responsabel pa e brùg nobo,

Na promé lugá, danki pa a tuma e inisiativa di pone un brùg ku ta fasilitá bida di nos pueblo na pia. No ta tur hende ta den poseshon di un òuto i e pida kaminda ku nan ta skapa di kana, danki na e brùg nobo aki, mi tin sigur, ta nifika hopi. Prinsipalmente ora solo ta kima riba nos dushi isla.

Mi a ekspresa mi gratitut i atmirashon pa e inisiativa, pero tambe tin algu ku mi no ta di akuerdo ku ne. I mi ta bai ekspresa mi desakuerdo na nòmber di mi pueblo ku sí a emansipá mentalmente. Anto si mi ta papia di emansipashon, mi ta papiando di unu for di sklabitut i kolonialismo mental.

Ya kaba mi por tende hopi bisa ku desgustu ku “nada ku bo hasi no ta bon nunka”. NO! Atrobe: e inisiativa di e brùg ta unu admirabel! Loke si mi no ta di akuerdo ku n’é ta e nòmber skohí pa e brùg nobo aki.

Tur nos brùgnan na Kòrsou ta karga nòmber di muhénan den e kas Royal Hulandes, pues mi ta imaginami ku ta esaki ta e motibu ku a yama e brùg nobo aki Prinsès Amalia. Sinembargo, e otro brùgnan a wòrdu trahá den un époka kaminda nos tabata praktikamente un kolonia hulandes ainda. Mi a kere ku nos pueblo ta emansipando.

Ta pornada nos a logra 10-10-’10? Nos no a bira independiente den reino? Parse manera nos a bira independiente pero solamente riba papel. Ki dia nos ta mira balor i potensial di nos yunan di tera?

Dikon no a kibra ku e kustumber kolonialista aki? Dikon no a duna honor na nos mes hendenan ku ta trahando di un manera positivo pa nos isla?  Dikon no a duna honor na baluartenan di nos mes tera? Esaki lo a asta traha komo un enkurashamentu pa nos pueblo i prinsipalmente pa nos hubentut pa kuminsa i kontinua ku aktonan positivo den komunidat.

Mi por duna hopi ehèmpel di nòmbernan ku por a duna e brùg, pero lo mi no kaba i lo mi no ke lubida niun yu di tera ku meresé.

E situashon aki ta prekupami. Si mi mira unda e estatua di Tula, nos gran heroe, ta pará, i awor brùgnan ku ta keda honra un kas royal ku ni sikiera por duna nos e respèt i rekonosementu ku nos meresé, mi ta puntra mi mes si nos ta konsiente di e importansia di edukashon historiko.

Ni reina Beatrix ni rei Willem Alexander no a haña ta nesesario pa kambia e karosa di oro ku dibuho di katibu riba dje ku nan ta kore aden. Esei ta pasó nan ta orguyoso di nos pasado kolonial. Al final nan meresé nos pordon paso e pordon ei ta pa nos mes por progresá. Pero nan no meresé nos honor.

koets-e1441535770263
bron: http://www.historiek.net

Prinsès Amalia no konose nos kultura ni nos hendenan. E no sa kiko Kòrsou i su pueblo ta kome ni bebe.

Mi sa ku probablemente esnan konserní lo no lesa e karta habrí aki. Pero tòg mi ta skibi’é. Tambe mi sa ku un simpel studiante patriotiko lo no por kambia nòmber di un brùg ku a keda inougurá kaba. Pero di mi kurason mi ta spera ku nos wowo lo habri i ku nos lo mira e importansia di balorá nos mes pueblo. Nos ta un isla chikí, pero yen yen di potensial. Duna honor na esei.

Atentamente,

Nicole Henrietta

Orguyoso yu di Kòrsou

Chumbalá den bo bèshi?

Nos, yunan di tera, hendenan di isla, nos ta hende ku hopi sòus. Nos ta hende kayente. Anto mayoria bia nos ta bisa esaki ku pechu na laira. Prinsipalmente ora tin komparashon ku un otro pueblo ku ta parse di ta poko friu.

Tambe nos humor ta konsisti, pa gran parti, di chiste nan den dòbel sintí. For di mucha bo ta eksperensia esaki.

Kualke tio of tanchi ta hasi aña, un ke otro primu di bo mama ta dal net dos beter dimas i ta presenta ku un charada ku abo komo mucha no a kompronde èt òl. Tur hende grandi ta hari te yora, prinsipalmente e muhénan ta hari duru, tira man, hasi shishi. “Frèèèdiii ta kikeseeeeiii”.

Promé ku bo logra puntra ta kiko ta prèt na e charada of chiste bo mama a mandabo “bai paden òf bai hunga ku sobra muchanan pasó akinan nan ta papia kos di hende grandi”.

Awo ta kiko ta “kos di hende grandi”?

Pa mayoria di nos esaki ta nifika tur loke no ta pa mucha hasi, pues sierto maneranan di bisti, peña òf pela kabei pero prinsipalmente tur loke tin que ver ku sèks.

Ta masha fasil pa nos papia entre amiga of amigu di sèks. Nos tur ke konta kon dushi nos a pasa. Pero lamentablemente tòg esaki ta un tabú. Bon ya, prinsipalmente e aspekto peligroso di sèks ta un tabú. Si, sèks ta peligroso tambe. Manera nan ta bisa den boka di pueblo; “bo por haña bestia”.

E akto amoroso aki su intenshon natural ta prinsipalmente prokreashon. Sí, di naturalesa sèks ta simplemente pa produsi mas hende. Si e ta sinti dushi i tin su otro benefisionan, ta pa evitá ku hende lo keda sin hasi’é i stop di produsí mas ser humano.

Lamentablemente no ta beibi i sensashonnan bunita so bo por keda ku n’é despues di sèks. Malesanan seksual tambe. Tin di nan ta kurabel, danki na medisina moderno. Pero tambe tin di nan inkurabel òf ku ta birando resistente debí na manera nan iresponsabel di bebe antibiotika, por èhèmpel. Ora bo dòkter dunabo un remedi i bisabo “kaba tur” ta pa evitá ku e bakteria ta haña mas forsa i bira resistente na antibiotikanan eksistente. Esaki ta konta pa tur infekshon en general.

Nos por reparti malesanan seksual den 3 kategoria. Malesanan ku ta wòrdu kòusá pa:

  1.  bakteria,
  2. virus i
  3. parásito.

Malesanan transimiti seksualmente ta eksisti na nos islanan tambe. No ta un fénóméno di “paisnan grandi”. I lamentablemente nan ta mas presente ku bo ta kere den nos pueblo.

Bon pa bo sa tambe ku hopi bia e malesanan aki no tin sintoma. Den hopi kaso doño di kurpa mes no sa kiko e tin. Pesei ta importante pa huza protekshon i kontrola ku frekuensia.

huffingtonpost1
source: huffingtonpost.com

Kura pa malesanan transmiti seksualmente, ta na dokter bo mester buske. Pa gran parti ta eksisiti kura. Yerba buena, yerb’i hole, basora pretu ni lamungras lo no kur’é. No purba tampoko di baña ku klòròks paso esaki lo tin konsekuensianan grave pa bo salú. No tene berguensa di bai dokter paso ora bo tabata hasi kos di “hende grandi” bo no tabatin berguensa. Dokter ta bon bon na altura di bo aktividatnan seksual.

Komunikashon entre parehanan (nobo) ta importante pero tambe edukashon na kas. Splika bo yunan kiko tur un relashon seksual ta kome i bebe prome ku ta muchu lat.

Kòrda kuida kurpa,

Nicole.