Mi no ta mi mes na hulandes

Manera nan ta bisa na ingles. “Awkward!” Inkomodo! Ba sintibo inkomodo. Tur hende ta papia i hari, pero abo no ta alkansando pa kontribui na e kombersashon. Kees a hasi un wega, pero ta despues di hopi ratu b’a kompronde.

Den bo mes ba grita “aaaaaaannngg hahahahahha, awor ma kompronde!!” Pero b’a keda ketu, djis smile timidamente i sigui tende. Lisa a kuminsa konta algu, de fakto bo tambe ker a konta nan algu. Bo ker a onta di algu ku a pasa na laman tempu bo tabata chikí, pero b’a kai den paniko. B’a kai den paniko ora b’a realisá ku bo no sa e terminologia di laman i piskamentu na hulandes. Pues ba legumai. Bo’n ker a hasi bo mes redikulo.

Nan konosebo komo ketu i tímido. Pero bo no ta niun di dos kos. Al kontrario, bo stima bòmbòshi. Bo gusta kuenti kushina sòpi, yama kompinchi, prima ku bisiña bin tuma. Djadumingu atardi tabata bo kuki. Paboù di kas, bo’i pal’i indju, einan bo tabata sera i habri siman den ambiente. Ambiente ku despues ba realisá ku ta na nos islanan so e ta wòrdu brindá.

Semper b’a traha duru na skol. Hopi bon studiante. Ambisioso tambe. Manera hopi a hasi kaba, bo tambe a kue rumbo pa tera friu pa buska un mihó futuro.

Asina nan ta bisa anto. “Bai Hulanda pa bo buska papel. Paso ku papel den bo man mes Dios sa awendia. Kaba bo skol i bini bek si!”

Grandi tabata bo sorpresa ora ku b’a yega i ripara ku e hulandes ku bo kier sa bo tabata sa, esun ku nan a siñabo for di buki, apenas ta sirbi pa bo tene bo kabes riba awa.

Bèrgwensa! Bèrgwensa ba sinti ora ku bo mester a introdusi bo mes dilanti di bo klas nobo. Gaña! Ta inseguridat… Pero bo ta mucha di isla. Bo ta mucha balente. Bo a lanta para i hasi’é.

A tumabo hopi kurashi pa siña i sobrebibi sosialmente. Dikon mi ta papia di kurashi?

Paso ta rekerí un kantidat imenso di balentia pa bo papia sabiendo ku bo ta bai bisa algu robes pa drechi. Ta rekerí hopi madures pa tuma korekshon i hasi’é mihó sigiente bia. Pero ta di hasi fòut nos ta siña, un ta bèrdè?

Tambe a tumabo hopi kurashi pa sera amistat ku studiantenan òf koleganan Hulandes. Dikon? Base di un amistat ta komunikashon. Komunikashon na hulandes. Hai Dios. Por poko b’a pèrde rosea di djis kòrda bo angustia di antes.

Bo mester a papia ku bo mes. Papia pa rekorda bo mes di no lubida bo raísnan. Bo a lanta i bai mente habrí. Tremendo. Mente hanchu habrí pa siña di otro kulturanan sin huzga i tambe siña nan di esun di abo. Tur esaki danki na bo kurashi.

Apesar di tur kos, ainda bo no ta kompletamente kómodo ni na kas.

Hasiendo kompras bo a topa Els ku masha dia bo no a mira. Ku masha grasia e ta bisabo: “Heee meid! Hoe is ie?? Lang niet gezien joh!! En?? Gaat het lekker bij je nieuwe baan?”. Abo tambe, klaro, kontentu di wak e atrobe tin gana di bise “Èèèèllsseiii kontaaa? Kontent’i mirabo!!” Pero tur loke ta sali for di bo boka ta: “Ja, het gaat wel goed. En met jou ook?”

source: http://www.thoughtcatalog.com

No ta seku bo ta. Simplemente bo no ta bo mes na hulandes.

Sea ta pa un ratu òf ta pa semper bo ta biba na un otro pais, ta hopi importante pa bo sikiera purba di siña nan idioma. Esei lo yudabo pa adapta bo mes na e pais i asina sintibo mas komodo den bo bida diario. Podise asta un tiki mas felis.

E no ta fasil, pero esfuerso ta konta. No limita bo mes na bo gremio di yu di Korsou so, atende ku tur hende un tiki. Mas sabi bo lo bira sigur!

Nicole

 

Blijven of Terugkeren na jouw studie?

Geheel volgens traditie tekenen velen voor een (studie) lening. Elk jaar vertrekken rond de 300 antilliaanse jongeren naar Nederland voor verdere studies. Te veel studenten uit de voormalige Nederlandse Antillen redden het niet. Officiële cijfers zijn er niet, aangezien het dan pijnlijk duidelijk wordt dat de verantwoordelijke instanties massaal falen in de begeleiding.

Na het succesvol afronden van hun opleiding staan duizenden Antilliaans-Nederlandse jongeren voor de keuze. Ervaring opdoen of terugkeren zoals afgesproken. “Ki dia bo ta bini bèk?” (wanneer kom je terug?) wordt meteen het meest gestelde vraag. Gevolgd door de populaire kreet “Kòrsou mester di bo!” (Curaçao heeft je nodig)

Velen willen na hun studie niet meer terug naar de eilanden.

Studente Alfie Vanwyngarden en afgestudeerde Quinlan de Windt, discussiërden bij Kwesties (programma op NPO Radio 1) over blijven of terugkeren na een studie in Nederland. Bekijk het fragment, vorm jouw eigen mening en deel het met ons.

Video Credit:NTR Kwesties 

 

Black Gevangenis

Vandaag gaat mijn blog over een onderwerp waar veel mensen heel snel boos over worden. En mijn kijk op dit onderwerp maakt de meeste mensen nóg bozer! Dus ja, ik weet dat mijn kijk de meest onpopulaire kijk ever in the history of kijks is en ondanks dat ik me bewust ben van alle heat die ik ga krijgen, wil ik het er toch eens over hebben: Black Culture. En dan vooral Black Culture in the west en hoe beperkend die is.

BLACK CULTURE

Wat bedoel ik met Black Culture? Het fanatisme dat vele gekleurde mensen hebben, het buitensporig ophemelen, promoten, trots zijn op het ‘black’ zijn.

Mijns inziens is het trots zijn op je huidskleur juist heel gezond, maar het trots zijn dat omslaat in fanatiek zijn vind ik gevaarlijk. Ik vind het creëren van black tv-kanalen, black universiteiten, black films, black fraternities, black musicals TE fanatiek. Dus: gevaarlijk. Net zo gevaarlijk als wanneer blanke mensen restaurants hebben met bordjes bij de ingang waar ‘whites only’ op staat. Net zo gevaarlijk als wanneer je in een moskee alleen als man het ruime, mooie, lichte deel van de moskee mag betreden. Net zo gevaarlijk als wanneer een joods meisje alleen met een joodse man mag trouwen.

Velen zijn van mening dat het oprichten van al die ‘black dingen’ nodig was omdat de gekleurde mensen niet toegelaten werden op de ‘blanke dingen’. Dat klopt, en dat is inderdaad ERG kwalijk. Maar aparte ‘black dingen’ oprichten was volgens mij niet de oplossing. De scheiding die als zo onterecht en beperkend werd ervaren is daardoor juist alleen maar versterkt. Door onszelf toch apart op te stellen werken we alleen maar in de hand dat we nog steeds apart behandeld worden, terwijl we dat juist niet wilden (hetzelfde geldt trouwens voor feminisme, maar dat is misschien een andere blog).

HYPOCRIET

Aan het einde van mijn vorige blog had ik een filmpje geplaatst van bruine kinderen die moesten kiezen tussen twee poppen, een blanke en een bruine pop. Alle kinderen schreven de positieve kenmerken aan de blanke pop toe en de negatieve kenmerken aan de bruine pop. Zó gevaarlijk is het dus als je jezelf apart blijft opstellen. Na een tijdje ga je zelf nog geloven dat je minder bent omdat je gekleurd bent en dat je nergens anders terecht kunt dan alleen op alle black dingen.

Hier op Curaçao wordt wat blackness betreft met 2 maten gemeten. Één van onze lezers haalde het laatst aan en het is een bekend verhaal op Curaçao, de ene gekleurde Curaçaoenaar mocht niet met de ander trouwen want de ander was “te zwart”. Is zwart zijn dan je identiteit? Maakt een extra donkere huidskleur je dan een slechte levenspartner? Hoe hypocriet is het dat we “zo trots” zijn op onze blackness en tegelijkertijd iemand afgekeuren op het te zwart zijn?? We need to make up our minds, zijn we  nou trots of hebben we een minderwaardigheidscomplex.

BEPERKEND

‘Mi ke pa mi yunan sali kolo kla’

‘You a fake black. Why you listening to that white people music?’

 ‘Mi ke un mucha muhe koló kla. Mi mes ta mahós kaba, ki mi ta hasi ku un muhe mahós?’

‘You black, but you sound white. You tryna be white or some’n?’

‘Abo tin bon kabei. Di mi ta peper peper.’

Inderdaad, het zijn uitspraken die we allemaal wel eens gehoord hebben en hoe triest is het dat we anno 2016 nog steeds zulke uitspraken horen. Hoe anders had het geweest kunnen zijn. Zeggen en doen zijn twee verschillende dingen en doen spreekt harder dan zeggen. Hoe erg hebben we onszelf beperkt door aan de ene kant te zeggen dat we gelijkheid wilden en aan de andere kant ons apart op te stellen? Hoe jammer. Hoe beperkend!!

Want hoe groot is de wereld? Hoeveel andere dingen hadden we ondertussen kunnen zijn als we niet zo waren blijven steken op het black zijn? We hadden reizigers kunnen zijn. Ontdekkers. Scientists. Kunstenaars. Atleten. Astronauten. Filosoofzangerdocentautomonteur! Ja! Alles in 1! Why not? Eff hokjes.

Maar nu zijn we de donkere atleet. De eerste black astronaut. De meest bekende black kunstenaar. De rijkste black acteur. En als je black bent en niet trots bent op de eerste black president van het land waar je zelf niet eens woont, ben je een schande voor andere blacks. Maar… gelukkig heb je licht gekleurde kinderen. Dat maakt weer veel goed.

Just love yourself and be happy. De rest is allemaal maar een verhaaltje.

One love,

Yolanda

Perla di isla

 Vanavond zwaaide ik mijn oma en tante uit die terug vlogen naar Suriname en ik besefte me dat ik al een paar maanden een extra onofficiële baan heb als ‘tourist guide’. De afgelopen maanden is familie uit Nederland en Suriname op vakantie geweest en natuurlijk laat je hen de bekende plekken zien zoals onder andere de Handelskade, de Pontjesbrug, Playa Knip, grotten van Hato, Parke Shete Boka en gaat met hen eten bij Plasa Bieu.

Als gasten uit het buitenland komen geniet ik heel erg van mijn baan als ‘tourist guide’, omdat het weer een ‘wake-up call’ is hoeveel rijkdom wij om ons heen hebben. Doordat je er al gewend aan bent, zie je het soms niet meer. You take it for granted. Behalve dat jij weer de mooie plekken opnieuw bewust kan ervaren, leer je soms ook dingen erbij. Curaçao is een klein eiland en dan nog heb je niet alles gezien of bezit je alle kennis over de cultuur, natuur, geschiedenis etc. Afgelopen week heeft mijn tante een historische wandeling door Otrobanda gemaakt en in geuren en kleuren vertelde ze over de geschiedenis, waaronder het verhaal dat er vroeger een steeg in Otrobanda was waar de mannen met hun byside kwamen. Really?! Ik zag vaker de reclame voorbij komen voor de historische wandelingen, maar volgens mij moet ik snel een afspraak maken (wat denk je, ik hou ook van juicy stories).

????????????????

????????????????

????????????????

Twee maanden geleden liep ik voor de eerste keer in een paar steegjes van Otrobanda, op zoek naar de muurschilderijen van de multi talentvolle artiest Garrick Marchena. Garrick plaatste op zijn Facebook een Google map met alle ‘murals’ en schilderijen die hij verspreid op Curaçao heeft gemaakt. Ik kende al een paar van zijn murals en was benieuwd naar de rest. Toen ik via Google maps zocht naar de twee murals in Otrobanda kwam ik in steegjes terecht waar ik in alle 8 jaren dat ik op Curacao woonde, nog nooit ben geweest. Ik heb Otrobanda altijd leuker gevonden dan Punda, omdat ik wel hou van het niet gepolijste, rauwe, down to earth feeling van deze kant van de stad. Maar ergens durfde ik nooit in de smalle straten te lopen en dacht dat enge chollers me gaan lastig vallen. Door deze zoektocht werden mijn ogen geopend naar de schoonheid van alle kleine huisjes en ik wou meer weten over de verhalen achter de gebouwen.

De speurtocht naar Garrick’s werk werd een persoonlijke (her)ontdekking van dushi Kòrsou; mijn tweede thuis na Suriname.  Ik kwam bijvoorbeeld terecht bij de seinpost van Rooi Santu waar ik na een paar minuten klimmen op de berg die vol zit met sumpiñas, intens kon genieten van het uitzicht over Brakkeput en Caracasbaai. Als much’i pabou (heb in Julianadorp en Mahuma gewoond) ken ik niet zoveel plekken op Banda Riba in vergelijking met Banda Bou en Westpunt, dus ik was erg blij om dit mee te maken. Ik heb gereden naar ‘verborgen plekken’ in  Seru Cocori, Marie Pampun, Punda, Otrobanda en St. Willibrordus. Deze speurtocht werd uiteindelijk ook dagtrips naar de musea Kas di Pal’i Maishi en Museo Tula, waarbij ik niet alleen inspiratie haalde uit de kunst maar snoof meteen ook een beetje cultuur en geschiedenis op.  Terwijl ik reed naar de verschillende plekken stopte ik langs de weg om een batido , pastechi, empaná of sop’i rab’ baka  te kopen.

????????????????

????????????????

????????????????

Vorig jaar stond ik al op het punt om naar Curacao te komen maar ik was bang dat ik snel uitgekeken zou raken. Nu denk ik, bang waarvoor?! Er is zoooooooveeeel te zien en we onderschatten hoeveel Curaçao te bieden heeft.  Wees regelmatig toerist op eigen eiland, houd je ogen open en ga met opzet in straten, stegen, onverharde wegen die je niet kent. Doe eens gek, raak eens een keer verdwaald! Ik heb aardig wat gereisd naar verschillende continenten en ik kan 1 ding met zekerheid zeggen: Kòrsou ta un perla di isla ku bo no ta kaba di deskubrí!

Laga redu òf puntra bo mama

Bibando na un otro pais, ta lógiko pa bo integrá den e pais. Esaki bo ta hasi siñando nan idioma, konosiendo nan kultura i tambe kustumbernan.

Sinembargo, tin sierto kosnan ku bo a wòrdu lantá ku n’é ku a ankra te den bo igra i ni maske kiko bo hasi òf unda bo bai, nan lo keda den bo te dia ku nan hisabo pareu.

Esaki ta trese ku n’é ku bo por irita bo mes imensamente na sierto aktonan i aktitutnan di otro hende. Pero bo ta hañabo ta guli manda abòu tin bia tòg ora ta trata di un diferensia di kultura. Paso ya, mane mi mama sa bisa nos, bo no por bai den lugá di hende bai traha nan lei.

Hopi biaha mi ta skohe pa no reakshona mesora riba sierto kosnan i djis analisa promé.

Loke mi ta bai konta aki, mi a kere pa hopi tempu ku ta diferensia kultural. Pero awor mi a realisá i konfirmá ku no ta djis diferensia di kultura pero hende riba nan mes.

For di chikitu nan ta siña nos pa no keda wak hende muchu largu ni no koba den kos di hende. Paso no ta di abo. Simpel.

Derechonan humano ta duna tur individuo riba e mundu aki derechi di privasidat. Esei ta un konsepto amplio. Bo por huze pa defende bo mes ora bo marí ke koba den bo telefon pero tambe den kasonan mas serio ku por resultá dilanti di hues. Pero que hubo di e hendenan ku ta wak den bo telefon of kompiuter sam sam ku bo ora bo ta sinta den un espasio publiko? Ta kos pa daña mi henio den un fregá di wowo.

Wèl siman pasá mi tabata sintá den klas na skol. Na un skol kaminda supuestamente tur hende tin dòs plaka di sintí pa sa kiko por i kiko no por.

Ami ku mi amiga tabatin un kombersashon sumamente interesante i personal alabes riba whatsapp. Na un dado momento mi telefon a paga i mi a sigui e kombersashon riba facebook. Un dams sintá banda di mi, enbes di atende su mes asuntu i e sí paga tinu den lès, e ta disidi ku e ta bai lesa kiko mi ta papiando ku mi amiga.

Klaro, mi ta un tipo di fenómeno eksotiko kaba riba mi mes. Kueru maron, kabei krul, di un pais ku playa bunita. Dikon no koba den mi asuntu numa pa diskubri ki tesoro mas mi tin skondí?

E kombersashon tabata na papiamentu, hulandes i un tiki ingles. E jufi aki den su konfushon a lubida ku ta redu e ta wak, ku ta stelashi di hende e ta kobando aden, i ku no ta su asuntu loke mi ta papia ni na kua idioma mi ta papié, i el a bira puntrami ku su kara di sanosente “wat voor taal is dat eigenlijk?”.

Kualke bon yu di tera lo a bira wak e i respond’é “De taal van je moeder”. Pero mi no a hasi esei. Ma djis bira wak e. Mi kara só tabata sufisiente kaba.

source: http://www.quickmeme.com

Como si fuera basta, un otro kolega di skol ta yega riba un otro dia i kue mi laptop. Kuminsa habri mi tab nan un pa un i wak kiko mi ta hasi riba internet. “Ang no, djis mi ta wak ta ki model di paña bo ta kumpra online”. Esei bo por puntrami tambe, òf nò?

Lamentablemente mi no por mira esaki komo diferensia kultural mas. Den mi bista ta un falta di rèspt pa bo bai den kos di hende sin nan pèrmit. Pues mi ta skohe pa no generalisá i atribui esaki na un kultura. Simplemente tin hende porko i sin edukashon na e mundu aki.

 

Pueblo, purba kontene boso mes ora gana di sa redu ta subiendo boso kabes. No para bira spetakel asinaki.

 

Nicole

Si bo no por integrá na drechi, bai bo kas bѐk!

Ora un hende bai biba na un pais ku no ta su pais natal ta wòrdu sperá di dje ku e por integrá bon. Manera ora Dominikanonan bin biba Kòrsou nos kier pa nan papia Papiamentu, traha pa gana nan mes sѐn, biba bon ku nos yunan di tera i no kousa muchu doló di kabes pa e isla. Esaki mi ta kere nos lo konsiderá un bon integrashon den nos kultura. Maske e realidat ta otro paso nos mes ta papia Spaño kibrá ku nan ku konsekuensia ku nan no ta siña e lenguahe lihé. Tambe nos no ta wòri mashá si nan no partisipa na aktividatnan kultural.

Hulanda ta un pais ku tin tur sorto di hende i kultura ta biba akinan. Nan ta tuma ekstranhero pa bin traha, mas sѐn pa gobiѐrnu. Akinan tambe nan kier pa e hendenan integrá manera mester ta. Awo bo ta puntra bo mes kon esei ta bai. Segun nan bo mester aseptá i partisipá na nan kultura: adaptá bo mes. Bo mester por papia Hulandes bon, biba segun nan norma i balornan, nan kustumbernan i no kousa problema. E diferensia entre bo mes kultura i nan kultura mester ta minimal. E orei bo a integrá bon. Esaki ta mas bunita papiá ku e ta di bѐrdat.

Den e siman ku a pasa un konosí ta konta ku e tabata sintá den trѐin ta papia Papiamentu ku un par di konosí di dje, un señora Hulandes a kuminsa reklama ku nan ta papia Papiamentu. Segun e señora nan ta sintá den ‘gezelschap’ i nan no por papia otro lenga. Tambe e di ku asina e no lo sa si ta riba dje nan ta papia. Despues e dama aki a saka su frustrashon bisa ku nos Antianonan ta bin riba nan luga i no ta adaptá. Pa kulmina el a kuminsa ku e diskushon di zwarte piet.

Esaki ta bai hopi leu si ni bo lenga bo no tin mag di papia mas den bo tempu liber. Bo lenga ta parti di bo identidat. Ami ta sintimi mi mes ora mi por komuniká den Papiamentu. Papia duru tin biaha, sinti kayente di mi hendenan i sin tin ku sensurá mi mes paso mi mester keda kòrda ku no ta na kas mi ta. Dimes bo mester por papia Hulandes na drechi si ta akinan bo ta biba paso bo mester komuniká ku otro hende. Pa bo atende bo asuntunan, na trabou òf skol, pa bo por desaroya bo mes.

Otro situashon ta ku na diferente trabou akinan, kaminda tin mas ku un Antiano ta traha, nan no kier bo papia den bo lenga. Esaki mi por komprondé paso tin mas hende ta traha ku bo. No por ta asina ku bo ta sera nan for di un kombersashon. E no ta keda nѐchi. Di otro banda mi ta miré tambe komo sklabitut moderno. Nos ta traha pa shonnan i porehѐmpel asta den nos tempu liber nos no por komuniká manera nos ta sinti nos mihó. Si bo disidi di bai papia apart tambe nan ta haña ku no por.

Ami ta kere ku loke hopi di e Hulandesnan (no tur) kier ta pa bo purba bira mas Hulandes posibel pa e orei ta bon. Kada drachi duru mester bira fini. Bo ta hasi bo esfuerso pa komplasenan i al final nan lo keda rekorda bo ku no ta di aki bo ta. Kada chѐns ku nan haña. Pesei ami ta mustranan ku por otro, laga nan kere ku mi a kumpli ku nan bon integrashon. Nunka niun hende lo no por saka e sanger Kurasoleño ku ta kore den mi venanan.

Tin ora bo tin ku ‘fake it till you make it’.

Ku amor,

Richailine Elisa